خشکی دهن (Xerostomia)

خشکی دهن به انگلیسی  (Dry Mouth) یا زروستومیا  (Xerostomia) به شرایطی اطلاق می‌شود، که در آن غدوات لعابیه  در دهن لعاب کافی برای مرطوب نگه داشتن دهن ایجاد نمی‌کند. خشکی دهن اغلب به دلیل عارضه برخی از دواها یا مشکلات پیری یا در نتیجه رادیوتراپی سرطان است. در موارد کمتر ، خشکی دهن ممکن است در اثر بیماری ایجاد شود که به طور مستقیم بر غده لعابیه تأثیر می گذارند.

لعاب دهن با خنثی کردن اسیدهای تولیدشده توسط باکتری‌ها، محدود کردن رشد باکتری‌ها و شست‌شوی ذرات مواد غذایی به جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک می‌کند. لعاب دهن هم‌چنین توانایی حس ذایقه را افزایش می دهد و جویدن و بلعیدن را آسان‌تر می‌کند. علاوه بر این، آنزایم‌های موجود در لعاب دهن به هضم غذا نیز کمک می‌کنند.

کاهش لعاب دهن و خشکی دهن می تواند تأثیر عمده ای بر سلامت عمومی شما، سلامت دندان ها وبیره ها و همچنین اشتها و لذت بردن از غذا داشته باشد.

علائم خشکی جوف دهن

علائم و نشانه های خشکی دهن ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بوی بد دهن
• التهاب و ترکیدن لب ها
• خشکی در دهن
• دیسگوسیا (dysgeusia) یا اختلالات در فعل چشیدن
• عفونت های قارچی در دهن مانند برفک
• گلوسودینیا (glossodynia) یا سندرم سوزش دهن
• افزایش نیاز به نوشیدن آب به خصوص در شب
• التهاب زبان، زخم زبان
• تکرر بیماری بیره
• پوسیدگی و پلاک بیشتر دندان
• مشکلات صحبت کردن
• مشکل در بلع و جویدن – مخصوصاً غذاهای خشک مانند غلات
• مشکلات مربوط به دندان مصنوعی – مشکلات مربوط به نگهداری دندان های مصنوعی، زخمهای دندان ها و همچنین چسبیدن زبان به کام
• سیالادنیت، عفونت غدوات لعابیه
• گلو درد
• لعاب دهن غلیظ و چسبنده

علت های خشکی جوف دهن

خشکی دهن اغلب یکی از عوارض جانبی ادویه‌جات است.

اما بطور کلی دلایل احتمالی عبارت اند از:

ادویه جات: بسیاری از دواهای تجویزی و بدون نیاز  به نسخه باعث ایجاد خشکی دهن می شوند، از جمله آنتی هیستامین ها، ضداحتقان ها، دوا های فشار خون بالا (هایپرتنشن)، دوا های ضد درد، رخاوت دهنده های  عضلاتی، دوا های کنترل کننده ادرار، برخی دوا های بیماری پارکینسون و همچنین تعدادی از دواهای  ضد افسردگی.

سن: اگرچه خشکی دهن بخشی طبیعی از افزایش سن نیست، اما افراد مسن بیشتر از بقیه افراد مصرف ادویه  دارند. بسیاری از دوا هایی که سالمندان مصرف می‌کنند باعث خشکی دهن می شوند!

رادیو تراپی سرطان: رادیوتراپی (پرتودرمانی) در سر و گردن می تواند به غدوات لعابیه آسیب برساند و در نتیجه لعاب  کمتری تولید شود. شیمی درمانی می تواند ماهیت لعاب را تغییر دهد .

جراحت یا جراحی: آسیب عصبی به ناحیه سر و گردن می تواند باعث خشکی دهن شود.

دخانیات: سگرت کشیدن  خطر بروز علائم خشکی دهن را افزایش می دهد.

کم آبی: به دلیل کمبود مایعات کافی بدن ایجاد می شود.

برخی شرایط صحی و بیماری ها و عادت ها می توانند باعث خشکی دهن شوند مانند:

• اختلالات اضطرابی
• افسردگی
• ایدز HIV / AIDS
• بیماری پارکینسون
• دیابت
• سندرم شوگرن
• خوابیدن با دهن باز
• خر و پف کردن
• مسمویت با بوتولیسم
• سكته مغزی و بیماری آلزایمر، این احتمال وجود دارد كه حتی اگر عملکرد غدوات لعابی  نیز مناسب باشد باز هم باعث ایجاد خشکی دهن می شود.

یکی دیگر از علل خشکی دهن، تنفس با دهن است. این مشکل می تواند زمانی ایجاد شود که تنفس از بینی برای فرد مشکل است. مانند پولیپ بینی یا انحراف بینی …

تشخیص

داکتر دهن مریض را معاینه کرده و تاریخچه طبی او را بررسی می‌کند. آزمایش خون و اسکن تصویربرداری از غدوات لعابیه  نیز ممکن است تجویز شود.

سیالومتری: این یک روش ساده است که سرعت جریان لعاب  را اندازه گیری می‌کند. دستگاه جمع آوری لعاب، روی مجرای غده لعابیه قرار می گیرند و تولید لعاب دهن  با اسید سیتریک تحریک می شود.

سالیوگرافی: این یک روش بررسی رادیوگرافی از غده لعابیه و مجرای  آن است. ممکن است در شناسایی سنگ ها و آفات غده لعابی مفید باشد.

بیوپسی: نمونه کوچکی از بافت غده لعابیه  گرفته می شود. اغلب در تشخیص سندرم شوگرن استفاده می شود. اگر به تومور (سرطان) مشکوک باشند، داکتر  ممکن است بیوپسی را پیشنهاد دهد.

بسیاری از دوکتوران گزارش می دهند که اغلب، حتی اگر بیمار از خشکی شدید دهن شکایت دارد، به نظر می رسد مخاط دهن مرطوب است. كمتر پیش می آید که این حالت برعکس باشد، یعنی مخاط دهن خشك به نظر می رسد، اما فرد از علائم خشكی دهن شكایت نمی كند!

تداوی خشکی جوف دهن

درمان خشکی دهن به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله اینکه مریض دارای امراض سیستمیک یا امراض  زمینه ای است یا دوا های خاصی مصرف می‌کند که ممکن است باعث خشکی دهن شود یا خیر.

در صورت یافتن علت اصلی، باید اقدامات لازم صورت گیرد تا اثر آن علت به حداقل برسد.

داروها: اگر فرض شود كه خشكی دهن ناشی از مصرف دوای  خاصی است، داکتر  یا دوز را تغییر می دهد یا دوای  دیگری را تجویز می كند كه مشکل رفع شود.

تحریک تولید بزاق: ممکن است دواهای خاصی  برای تحریک تولید لعاب  از قبیل پیلوکارپین (سالوژن) یا سویملین (Evoxac) تجویز شود.

متخصصین می گویند که “درمان علائم محور برای خشکی دهن” به طور معمول شامل چهار روش است:

• افزایش جریان لعاب
• جایگزین ترشحات از دست رفته
• کنترل پوسیدگی دندان
• اقدامات خاص، مانند درمان عفونت ها

فرد مبتلا به خشکی دهن باید به حفظ الصحه دهن ودندان توجه ویژه ای کند. این مورد شامل برداشتن پلاک میکروبی و تداوی عفونتهای بیره ، التهاب و پوسیدگی دندان می باشد. برس کردن دندانها و استفاده از نخ دندان  به طور مرتب مهم است.

روشهای تداوی خانگی

روشهای زیادی برای مرطوب کردن دهن و جلوگیری از علائم خشکی دهن وجود دارد.

این روشها شامل:

• جرعه جرعه  نوشیدن مایعات بدون گازدار و بدون قند
• جویدن ساجق هایی  که حاوی زایلیتول (گزیلیتول) هستند
• استفاده از کربوکسی متیل سلولز به عنوان دهنشویه ممکن است کمک کند
• اجتناب از دهنشویه هایی که حاوی الکل هستند
• در هنگام خواب از پروتز دندانی (دندان مصنوعی) استفاده نکنید.
• تنفس از طریق بینی، زیرا این عمل کمتر از زمانی که با دهن نفس می کشید، دهن را خشک می‌کند!
• استفاده از مرطوب کننده برای اضافه کردن رطوبت به اتاق خواب، که ممکن است به کاهش علائم خشکی دهن که در طول خواب ایجاد می شود کمک کند.
• استفاده از لعاب دهن مصنوعی

افراد باید از این موارد جلوگیری کنند از:

• جویدن یا سیگار کشیدن
• غذاها یا نوشیدنی های شیرین
• غذاها یا نوشیدنی های اسیدی
• غذاهای خشک
• غذاهای ادویه دار